در شرايط بحران وظيفه رسانه چيست؟/ فعالان علم و رسانه به شايعات دامن نزنند
تاریخ انتشار: ۴ دی ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۲۴۶۸۹۲
خبرگزاري آريا - دشواري ارتباط، عدم علاقه يا عدم توانايي در صحبت کردن با رسانه ها از سوي گروه بزرگي از پژوهشگران از يک سو از سوي ديگر عدم درک اهميت فعاليت رسانه اي و يا شايد کم اهميت پنداشتن اين کار از سوي جامعه علمي باعث شده است تا نقاط تماس رسانه ها در چنين رويدادهايي به افراد انگشت شماري محدود شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اهميت به ياد آوردن اينکه مخاطب کيست و براي چه کسي محتوايي را توليد مي کنيم در زمان بحران ها، بيش از هر زماني مهم است.
رسانه ها به طور طبيعي وظيفه دارند اطلاعات و رويدادها را به دقيق ترين شکل ممکن و به زباني که براي مخاطب آن ها قابل درک است در اختيار آن ها قرار دهند. اين مساله به قدري بديهي است که صحبت کردن درباره آن تکرار مکررات به نظر مي آيد. با اين وجود زمان ها و موضوعاتي وجود دارند که اهميت اين شفافيت کلامي بيشتر از هر زماني خود را نشان مي دهد و بحران ها يکي از اين موارد است.
زماني که با بحراني بزرگ و مورد توجه عموم سر و کار داريم بيشتر از هر زماني بايد هوشيار باشيم که زباني که براي ارتباط با ديگران به کار مي بريم حتي الامکان با ساختار رمزگشايي زباني آن ها هماهنگ باشد. نبايد در اين موارد هيچ گفته و يا اصطلاح و يا روشي را – به خصوص در زماني که قرار است در رسانه اي عمومي منتشر شود – پيش دانسته فرض کرد و بايد مراقب بود تا مبادا صحبت هاي ما با بدفهمي مواجه شود. اين بدفهمي در اين موارد تنها اثر اطلاع رساني اشتباه ندارد. در شرايط بحران داده هاي غير دقيق به بستر و سنگ بناي شايعه تبديل مي شود. اعتبار خود را از راوي مي گيرد و دهان به دهان مي چرخد و ممکن است منجر به رفتاري اشتباه در مواجهه با بحران شود.
بحران هايي مانند زلزله، سيل، آتشفشان و نمونه هاي مشابه آن با توجه به هراس جمعي که از آن ها وجود دارد و همچنين بازه اثر سريع و واکنش هاي اجتماعي وسيع در رده اين بحران هاي اجتماعي هستند و به خصوص اگر اين چنين روندهايي در شهرهايي مانند تهران رخ دهد. شهري که براي مثال واقعيت زلزله محتمل آن به کابوسي دايمي براي شهروندان آن تبديل شده است.
در اين ميان بخش ديگري از جامعه علمي نيز به جمع فعالان رسانه اي مي پيوندند. دانشمندان، محققان و پژوهشگراني که سعي مي کنند با روش هاي مختلف از جمله مصاحبه ها، نوشتن يادداشت ها در روزنامه ها يا امثال آن به نياز مهم و ضروري دسترسي به اطلاعات تخصصي و معتبر پاسخ دهند.
متاسفانه ساختار قديمي و غير حرفه اي نهاد علم در ايران – و البته کم کاري ما فعالان رسانه – باعث شده است تا منابع مورد ارجاع ما در حوزه هاي بحران هاي طبيعي فوق العاده اندک باشند. دشواري ارتباط، عدم علاقه يا عدم توانايي در صحبت کردن با رسانه ها از سوي گروه بزرگي از پژوهشگران از يک سو از سوي ديگر عدم درک اهميت فعاليت رسانه اي و يا شايد کم اهميت پنداشتن اين کار از سوي جامعه علمي باعث شده است تا نقاط تماس رسانه ها در چنين رويدادهايي به افراد انگشت شماري محدود شود. روزنامه هفت صبح در صفحه اول روز يکشنبه خود در گزارشي به مشاهير زلزله پرداخت و از چهره هايي نام برده است که پس از جريان زلزله هاي اخير به نوعي به ستاره هاي فضاي رسانه اي بدل شده اند. البته که اين ستاره سازي از چهره هاي علمي به دو دليل کم کاري ساير فعالان و تنبلي ما اهل رسانه در پيدا کردن منابع مختلف است.
حضور اين دانشمندان در فضاي رسانه اي غنيمتي مهم است و بايد به حضور و کار آن ها ارج نهاد اما همزمان بايد از ديد رسانه به چند نکته توجه کرد.
نخست اينکه اگر دانشمنداني توان سخن گفتن با رسانه ها را دارند و يا راحت تر پاسخگوي درخواست هاي ما هستند، آيا به اين معني است که نگاه و ديدگاه آن ها بازتاب دهنده ديدگاه اجماع جامعه علمي درباره يک موضوع است؟ به عبارت ديگر آيا با تمرکز تنها بر يک دانشمند، ما وزن منصفانه اي براي آراي او در نظر گرفته ايم؟ يا عدم سخن گفتن ديگران يا عدم تلاش ما براي يافتن کسان ديگري که در آن حوزه صاحب نظر هستند، باعث شده است تا بخشي از ديدگاه جامعه علمي بر اثر تکرار و حضور پر رنگ تر، وجاهت و اقبال عمومي بيشتري ، فارغ از خاستگاه و پشتوانه علمي خود پيدا کند؟
نکته دوم اينکه با وجودي که بخشي از اين چهره ها توانايي ارتباط مستقيم و سخن گفتن به زبان مردم را دارند اما اين چيزي از وظيفه ويراستاري و ويرايش رسانه ها کم نمي کند. اگر در شرايط بحران دانشمندي قبول کرد براي روزنامه ما ستون يا ديدگاهي بنويسد و در آن از نگاه فني و اصطلاحات تخصصي استفاده کرد، آيا بايد به دليل اينکه اين ستون در قالب ديدگاه نوشته شده است بدون هيچ تغييري آن را عينا منتشر کرد؟ جواب قطعا منفي است. دانشمندي فعال در ميانه مهم ترين رويدادي که به حوزه کارش مربوط است زماني به نگارش متني براي آگاهي بخشي عمومي اختصاص داده است. آيا اين نوشته استاندارد انتشار در رسانه اي عمومي – آن هم در موضوعي مرتبط با بحران – را دارد يا نه ،تصميمش بر عهده تيم علمي رسانه است که اين همه بر اهميت حضور و تقويت آن پاي مي فشاريم.
براي مثال به يادداشت روز سوم دي ماه دکتر مهدي زارع، عضو هيات علمي پژوهشگاه بين المللي زلزله و يکي از چهره هاي فعال در حوزه ترويج دانش عمومي در زمينه زلزله که در روزنامه شرق منتشر شد نگاهي بيندازيد. اين يادداشت به دليل عدم رعايت همين نکته ساده – در نظر نگرفتن زبان مخاطب – از سوي نويسنده و ويراستاران روزنامه منجر به سنگ بنايي شد که شايعه وقوع زلزله بعدي در تهران را به همراه آورد و نويسنده را ناچار کرد تا از طريق شبکه هاي اجتماعي به توضيح نوشته خود و چگونگي برداشت اشتباه از آن بپردازد.
در بخشي از اين نوشته آمده است:
« کانون زلزله در نزديکي مهم‌ترين پهنه جمعيتي کشور قرار داشت. بلافاصله بعد از رخداد زمين‌لرزه ٢٩ آذر اظهارنظرهاي مختلفي مبني بر تبعات رخداد چهارشنبه‌شب و تلاش براي ارزيابي احتمال يک رخداد بعدي آغاز شد. نتايج اوليه ارزيابي‌هاي نگارنده نشان داد که گسل مسبب اين رخداد گسل ماهدشت-جنوب کرج است و با سازوکاري امتداد-لغز و در ژرفاي حدود ١٥ کيلومتر گسيخته شده است.
سازوکار آن مشابه سازوکار گسل شمال تهران (که قطعه گسل مجاور شرقي آن است) و گسل جنوب اشتهارد و گسل ايپک است که به‌ترتيب در سوي غربي آن قرار دارند. بعد از رويداد زمين‌لرزه با بزرگاي ٥,٢ سطح تغييرات تنش در دو سوي شرقي و غربي گسل يادشده بالاتر رفته، بنابراين اگر گسل‌هاي مجاور در وضعيت گسيختگي و آماده به جنبايي باشند، اين تغييرات تنش مي‌تواند به القاي رخداد زمين‌لرزه مهمي با بزرگاي تا حدود حداکثر ٧.٥ در آنها بينجامد.
بازه زماني کوتاهي که براي اين تحولات مي‌توان در نظر گرفت از حدود دو تا ١٦ هفته پيش‌ِروست و افزايش احتمال يک زمين‌لرزه هفت يا بالاتر را مي‌توان از ١٥ تا ٢٥ به سطح ٥٥ تا ٦٥ درصد ارزيابي کرد. اين کاري است که با تحليل آماري داده‌هاي لرزه‌خيزي موجود و بر پايه رخداد زمين‌لرزه ٢٩ آذر ٩٦ و پس‌لرزه‌هاي آن انجام شده است. »
به بخش هاي برجسته شده اين متن دقت کنيد. يادمان باشد اين متن نه براي انتشار در يک ژورنال پژوهشي که در قالب ستوني در روزنامه عمومي نوشته شده است.
ساز و کاري امتداد لغز به چه معني است؟ سطح تغييرات تنش يعني چه؟ عبارت به نظر مهمي که به نظر مي رسد همه پيش فرض نتيجه نهايي برآن استوار شده است يعني « اگر گسل‌هاي مجاور در وضعيت گسيختگي و آماده به جنبايي باشند.» به چه معني است و آيا داده هاي موجود نشان مي دهد که اين گسل ها در چنين وضعي قرار دارند يا خير؟ عبارت « و افزايش احتمال يک زمين‌لرزه هفت يا بالاتر را مي‌توان از ١٥ تا ٢٥ به سطح ٥٥ تا ٦٥ درصد ارزيابي کرد.» دقيقا چه معني مي دهد؟
آيا اگر مخاطب با خواندن اين متن دچار اين گمان شود که نويسنده معتقد است طي بازه زماني مشخصي – 2 تا 16 هفته آينده – بايد منتظر زلزله 7 ريشتري در تهران باشد، مي توان او را مقصر دانست؟
من به هيچ وجه به ساز و کار علمي پشت اين ايده اشاره اي ندارم، اگرچه در نقش يک روزنامه نگار علمي مي توان پرسيد آيا اين ارزيابي شخصي محقق، با همراهي ساير دانشمندان نيز همراه است يا اينکه آيا اختلاف نظرهايي درباره آن وجود دارد. با اين وجود من فرض را بر اين مي گذارم – و با شناختي که از پژوهشگر محترم آقاي زارع دارم با اطمينان خوبي ميتوانم نسبت به اين فرضم مطمئن باشم – که داده ها و استنتاج ايشان درست است. اما در قالب يک مخاطب از اين متن نمي توان مفهومي مشخص را برداشت کرد. اينجا وظيفه رسانه براي ويرايش علمي و متني بيش از هر زماني مطرح است.
فراموش نکنيم که اين اتفاق در حال رخ دادن در دوران اضطراب ناشي از بحران است. ذهن هراسان مخاطب با تمام پيش فرض هاي خود با همه شايعه هايي که روز به روز با آن مواجه بوده، خسته از بيداري شبانه در پي زلزله و نگراني از حال و احوال خويشان و شهر و خانه خود، با اين متن مواجه مي شود تنها چيزي که براي او در متن خود را برجسته مي کند، زلزله 7 ريشتر در فاصله زماني چند هفته آينده در تهران است. اثرات رواني و ممکن اجتماعي چنين بد فهمي فوق العاده وسيع تر از صرف انتقال اشتباه داده ها است.
نه تنها در هر زماني بايد به دقت محتواي منتشر شده نظر داشت در زمان بحران هاي اين چنيني چنين نظارتي ارزشي دو چندان دارد.
راه حل هاي متعددي براي جلوگيري از وقوع چنين مواردي وجود دارد. افزايش تعداد منابع معتبر، کمک به اين منابع براي رسيدن به زباني که با زبان مخاطب هماهنگي دارد، دقت در ويرايش و رعايت اصل طلايي عدم انتشار هر متني که منظور آن شفاف و واضح نيست، آموزش هاي پيش از بحران براي بحران هاي قابل پيش بيني (اينکه در تهران روزي دوباره زلزله خواهد آمد موضوع محرمانه يا پنهاني نيست اما چند رسانه ما چه از نظر محتوايي چه از نظر فني آماده پوشش چنين رويدادي هستند؟) و همچنين درخواست از منابعي که با رسانه ها سخن مي گويند براي مراقبت از زبان و کلام به خصوص در شرايط بحران از جمله آن ها است.
البته در اين بين برخي از منتقدان پرسشي را مطرح کرده اند که بايد به آن با جديت پاسخ داد آن ها پرسيده اند در شرايط بحران وظيفه رسانه چيست؟ برقراري آرامش يا ايجاد اضطراب در جامعه؟ به نظرم جواب با قطعيت اين است که هيچکدام. رسانه نه وظيفه آرام کردن جامعه را دارد و نه وظيفه اضطراب سازي. وظيفه رسانه به دست آوردن اطلاعات دقيق، تلاش براي اطمينان از صحت آنها، انتشار درست داده ها اطلاعات و داستان ها و قرار دادن آن در چارچوب هاي موضوعي، زماني و تاريخي خود است. رسانه نه مسکن بحران ها است و نه تحريک کننده آن و نبايد وظيفه اي بيش از گزارشگري درست، دقيق و مستند را از رسانه انتظار داشت. کسان ديگري هستند که نگران آرامش يا اضطراب باشند.
پوريا ناظمي
منبع: سيناپرس
منبع: خبرگزاری آریا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۲۴۶۸۹۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دکتر ابراهیمی «روز معلم» را به اساتید، مدرسان و فعالان علمی و آموزشی خانواده بزرگ بانک سپه تبریک گفت
امتداد - دکتر آیت اله ابراهیمی مدیرعامل بانک سپه با صدور پیامی فرا رسیدن روز معلم را به اساتید، مدرسان و فعالان علمی و آموزشی خانواده بزرگ بانک سپه تبریک گفت.
به گزارش پایگاه خبری امتداد ، متن پیام دکتر ابراهیمی بدین شرح است:
باسمه تعالی
إنَّما بُعِثتُ مُعَلِّما
براستی که من معلم برانگیخته شدم( پیامبر اکرم ص)
دوازدهم اردیبهشت ماه، روز معلم و تقارن سالروز شهادت استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری با شهادت صادق ترین معلم جهان اسلام حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام)، فرصتی را فراهم می نماید تا از مساعی و اهتمام اساتید، مدرسان و کلیه فعالان عرصه های علمی و آموزشی خانواده بزرگ بانک سپه که صادقانه درمسیر تحقق آرمانها و اهداف بانک قدم بر می دارند، سپاسگزاری نمایم.
بی تردید توسعه دانش و مهارتهای تخصصی مهمترین نقش را در مسیر اجرای برنامه تحول راهبردی و تحقق چشم انداز بانک سپه در افق ۱۴۰۴ خواهد داشت و لذا انتظار دارم با توجه به ظرفیتهای کسب و کاری بانک،گردش دانش شغلی، یکسان سازی سطح آگاهی کارکنان و تسلط ایشان به فرایندهای عملیاتی به منظور خلق تجربه ای متمایز، ماندگار و خوشایند برای تمام ذی نفعان و به تبع آن، افزایش سودآوری و تقویت جایگاه رقابتی بانک، بیش از پیش نمایان گردد و تمامی اساتید، مدرسان و فعالان حوزه توسعه سرمایه انسانی گامی فراتر از آموزش گذاشته و تفکر یادگیری را در ذهن کلیه کارکنان نهادینه نمایند.
در پایان ضمن آرزوی موفقیت برای کلیه کارکنان در مسیر رشد و توسعه فردی و سازمانی، سربلندی شما عزیزان را در کلیه شئونات زندگی از درگاه خداوند متعال خواستارم.
آیت اله ابراهیمی
مدیرعامل بانک سپه
برچسب ها :
این مطلب بدون برچسب می باشد.
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان